Περί εκλογών και άλλων τεράτων...

Δεν νοιώθω ανεπαρκής να σχολιάσω τα πολιτικά δρώμενα μιας κατ' όνομα δημοκρατίας (έχω κάποια εναλλακτικά ονόματα να προτείνω αλλά δεν νομίζω ότι θα ακουστούν ιδιαιτέρως ευχάριστα), αλλά βρίσκω απείρως πιο γοητευτική τη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος και πως αυτή τοποθετείται απέναντι στα γεγονότα...

Πάντα -κι εδώ μπαίνει το διαολεμένο επιστημονικό υπόβαθρο- με συνάρπαζε η συμπεριφορά των πολύπλοκων συστημάτων. Πολύ παλιότερα με είχε πραγματικά συνεπάρει η δουλειά του Prigogine και της ομάδας του στο Ελεύθερο πανεπιστήμιο των Βρυξελλών για τα εκτός ισορροπίας συστήματα, για τα συστήματα που δείχνουν εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες, για την γέννηση τάξης μέσα από το χάος και το αντίθετο. Το ίδιο σημαντική στα μάτια μου ήταν και η δουλειά του Kauffman (αν κάποιος πιστεύει ότι αντέχει τα πάντα στη ζωή του ας επιχειρήσει να διαβάσει το Origins of order και τα λέμε...). Φυσικά χωρίς αμφιβολία κατέταξα την ίδια την ανθρώπινη κοινωνία στα πολύπλοκα συστήματα και χάρηκα ιδιαιτέρως που οι Prigogine και Stengers στο "Order out of Chaos" έγραφαν:"...οι κοινωνίες είναι εξαιρετικά πολύπλοκα συστήματα,...Ξέρουμε ότι τέτοια συστήματα έχουν μεγάλη ευαισθησία στις διακυμάνσεις. Αυτό αποτελεί ελπίδα, μα και απειλή: ελπίδα, γιατί ακόμη και μικρές διακυμάνσεις μπορούν να ενισχυθούν και να αλλάξουν τη συνολική δομή, επομένως η ατομική δραστηριότητα δεν είναι καταδικασμένη σε ασημαντότητα. Απειλή, εφόσον η ασφάλεια των σταθερών μόνιμων κανόνων φαίνεται ότι έχει εκλείψει για πάντα από το σύμπαν μας..."
Από την άλλη σκεφτείτε την ετερογενή σύσταση του εκλογικού σώματος. Ανθρωποι κάθε ηλικίας και εκπαίδευσης, με ή χωρίς σταθερές "κατευθύνσεις" σκέψης. Ελπίδα: η φωνή του καθενός μπορεί να έχει νόημα. Απειλή: πόσοι τελικά υπακούουν σε καθαρά μεταβαλλόμενο προσωπικό συμφέρον, ποιες διακυμάνσεις αλληλοαναιρούνται, πόσοι είναι εκείνοι που είναι πραγματικά ανεπηρέαστοι από τις εξωτερικές συνθήκες και ψηφίζουν διαρκώς το ίδιο κόμμα σαν ο μηχανισμός σκέψης να είναι ανεξάρτητος της πρόθεσης ψήφου;
Και κάτι περισσότερο: μήπως αλλάζει κάτι στη συμπεριφορά των πολύπλοκων συστημάτων όταν εκείνα έχουν τη δυνατότητα συνεχούς αυτοπαρατήρησης; Με άλλα λόγια η δημοσκόπηση πως επιδρά στο αποτέλεσμα;

Το προηγούμενο ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα. Δεν θα το επιχειρήσω, θα δώσω απλώς την εκδοχή του αγαπημένου μου Baudrillard:

Αρχικά, "...αυτό που χαρακτηρίζει τα μαζικά μέσα είναι ότι αντιτίθενται στη μεσολάβηση, είναι αμετάβατα, κατασκευάζουν τη μη επικοινωνία -εφόσον κάποιος ορίσει τη επικοινωνία σαν μορφή ανταλλαγής- , σαν τον αμοιβαίο χώρο λόγου και απάντησης, και συνεπώς σαν υπευθυνότητα."

Για να αλλάξει γνώμη λίγα χρόνια αργότερα:
"...Δεν πρόκειται πλέον να ερμηνεύσω με τον ίδιο τρόπο την αναγκαστική σιωπή των μαζών στα μαζικά μέσα. Δεν πρόκειται πλέον να δω σ'αυτή σημάδια παθητικότητας και αλλοτρίωσης, αλλά αντιθέτως, μια αυθεντική στρατηγική, μια αυθντική απόκριση με τη μορφή πρόκλησης. Και στη βάση αυτής της αναστροφής θα σας προτείνω μια θεώρηση που δεν είναι πια αισιόδοξη ή απαισιόδοξη αλλά ειρωνική ή ανταγωνιστική."

Και αλλού για τις δημοσκοπήσεις: "..δεν υπάρκει σχέση ανάμεσα σε ένα σύστημα νοήματος κι ένα σύστημα προσομοίωσης... δεν δρουν στο χωροχρόνο της θέλησης και της αντιπροσώπευσης... μπορούν μόνο να φαντασιωθούν...δεν μπορούν να καταστρέψουν το δημόσιο χώρο. Αλλά δεν πρέπει να τρέφουν οποιαδήποτε ψευδαίσθηση: δεν μπορούν και να τον επαναφέρουν....Σήμερα όπου δεν υπάρχει άλλο, η σκηνή του άλλου, όπως εκείνη της πολιτικής και της κοινωνίας έχει εξαφανιστεί....επιδεικνύουν αυτό το πλεόνασμα του κοινωνικού, αυτό το είδος της συνεχούς ηδονοβλεψίας της ομάδας σε σχέση με τον εαυτό της....Οτιδήποτε χάνει τη σκηνή του (σαν το παχύσαρκο σώμα) μετατρέπεται σε αισχρό. ...Η σιωπή των μαζών είναι επίσης αισχρή. ...οι μάζες δεν έχουν γνώμη και η πληροφόρηση δεν τους πληροφορεί....Το γεγονός ότι μπορούν να καταστρέψουν το πολιτικό...μπορεί να δώσει ευχαρίστηση στο ειρωνικό ασυνείδητο των μαζών, των οποίων ο βαθύτερος πόθος παραμένει η συμβολική δολοφονία της πολιτικής τάξης, της πολιτικής πραγματικότητας, και αυτή η δολοφονία παράγεται από τις δημοσκοπήσεις με το δικό τους τρόπο. Οι μάζες...εκδικούνται επιτρέποντας στον εαυτό τους τη θεατρική αντιπροσώπευση της πολιτικής σκηνής....Η στρατηγική αντίσταση είναι εκείνη της άρνησης του νοήματος και της άρνησης της ομιλίας.Ή η υπερπροσαρμοστική προσομοίωση των ίδιων των μηχανισμών του συστήματος, κάτι που είναι μια άλλη μορφή άρνησης μέσω μιας υπεραποδοχής. Είναι η πραγματική στρατηγική των μαζών...Είναι αυτή που κερδίζει σήμερα γιατί υιοθετείται περισσότερο στην παρούσα φάση του συστήματος..."

Και για να σας ρωτήσω το λοιπόν: Βγάλατε άκρη; Σκεφτήκατε αν θα ψηφίσετε; Ψηφίσατε; Τί είπατε στον εαυτό σας: Πριν και μετά; Πως σας φανηκαν τα αποτελέσματα; Πιστεύετε ότι πολλοί πολιτικοί μας έχουν διαβάσει τον κακομοίρη τον Baudrillard; (αν έφτιαχνε τσάντες ή αυτοκίνητα θα τον γνώριζαν) Αλήθεια πόσοι από εσάς πιστεύετε ότι ο χάρτης των πυρκαγιών της Δυτικής Πελοποννήσου ταιριάζει με τη νέα υπερσύγχρονη, νεοαναγγελθείσα ΥΠΕΡΟΔΟ από καθαρή σύμπτωση;

Όσο για μένα: Πάλι με την ευκαιρία λίγος Baudrillard, αλλά όσοι με γνωρίζουν θα θυμούνται ότι η στάση που θα εξιστορήσω προϋπήρχε μέσα μου από παιδί. Και εκδηλώνεται συχνά πυκνά σε διάφορα ζητήματα της καθημερινότητάς μου. Εγώ λοιπόν έτσι ψήφισα...

"Η εκλογή είναι μια παράξενη επιταγή. Κάθε φιλοσοφία που εκχωρεί στον άνθρωπο το δικαίωμα να ασκεί τη βούλησή του, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να τον βυθίσει στην απελπισία. Γιατί αν και τίποτε δεν είναι πιο κολακευτικό στη συνείδηση από το να ξέρει τι θέλει, αντιθέτως τίποτε δεν είναι πιο σαγηνευτικό στη συνείδηση του άλλου (το ασυνείδητο;) -εκείνο το ασαφές και ζωτικό που κάνει την ευτυχία να εξαρτάται από την απελπισία της βούλησης- απ'το να γνωρίζει τι θέλει, απ'το να απελευθερωθεί από την επιλογή και να εκτραπεί από την ίδια του την αντικειμενική βούληση. Είναι πολύ καλύτερα να στηριχτούμε σε κάποιο ασήμαντο ή ισχυρό παράδειγμα, παρα να εξαρτώμεθα από τη θέλησή μας ή από την αναγκαιότητα της επιλογής. Ο ωραίος Μπρούμελ είχε έναν υπηρέτη γι'αυτόν τον σκοπό. Μπροστά σ' ένα υπέροχο τοπίο, διάσπαρτο με όμορφες λίμνες, γυρίζει στον υποτακτικό του για να ρωτήσει: "Ποια λίμνη προτιμώ;"

Εγώ έτσι ψήφισα φίλοι μου... Μη με ρωτήσετε ποιον ρώτησα αυτή την φορά. Ως συνήθως, δεν απαντώ σε όλες τις ερωτήσεις. Ούτε καν στις μισές...

Συγνώμη αν σας κούρασα. Θα επανέλθω...